معرفی سیاه دانه و خواص درمانی آن

سیاه دانه دارای انواع مختلفی از جمله سیاه دانه‌ی کاشتنی، سیاه دانه‌ی وحشی و سیاه دانه‌ی آسیایی می‌باشد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به نوع کاشتنی سیاه دانه اشاره شده است.

نام علمی:

Nigella sativa، نام فرانسه Nigelle cultivee و نام انگلیسی آن Blck cumin می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، سیاه دانه، سیاه تخمه، حب السودا، کمون اسود، شُونِیز و شُونوز نامیده شده است. در اغلب کشورها خصوصاً در سراسر اروپا و آسیا و در ایران نیز بیشتر در استان‌های یزد، چهارمحال و بختیاری، فارس، همدان، خوزستان، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان کاشته و روییده می‌شود.

تیره گیاه:

آلاله Ranunculaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و یک ساله به ارتفاع حدود 50 سانتی‌متر گاهی موارد بیشتر و پوشیده از کرک و برگ‌های آن به رنگ سبز غباری و مرکب از تقسیمات باریک و نخی شکل با بریدگی‌های عمیق می‌باشند. گل‌های آن منفرد به رنگ آبی یا سفید شیری، گلبرگ‌های آن کوچک و دارای 5 کاسبرگ هستند. میوه‌اش به شکل نیامی سبز یا قهوه‌ای رنگ و محتوی تعدادی دانه‌ی گِرد زاویه‌دار یا سه وجهی، سیاه رنگ با مغزی سفید و مطبوع می‌باشد.

طبیعت سیاه دانه:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن خیلی گرم و خشک می‌باشد.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها خصوصاً در سراسر اروپا و آسیا و در ایران نیز بیشتر در استان‌های یزد، چهارمحال و بختیاری، فارس، همدان، خوزستان، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان کاشته و روییده می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در سیاه دانه:

اسانس، گلوکوزید سمّی ملانتین، ماده‌ی تلخ و زرد نیژلین، ملانتی‌ژنین، نیژلون، ساپونین، ویتامین‌های D, C, A و غیره در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

دانه

نحوه مصرف:

معمولاً به صورت پودر و دم کرده استفاده می‌کنند.

خواص درمانی:

شیرافزا و تعدیل کننده سیستم ایمنی بدن، تقویت کننده عمومی بدن و ضد یرقان، محرک نیروی جنسی و تمیز کننده خون، جلوگیری کننده از لخته شدن خون در رگ‌ها و کاهنده قند خون، بازکننده قاعدگی و ضد التهاب، تقویت کننده زنان پس از وضع حمل و مفید برای بیماری‌های نزله‌ای، هضم کننده غذا و تحریک کننده مخاط دهان، ضدعفونی کننده و ادرارآور، برطرف کننده یبوست و از بین برنده رطوبت بدن، بادشکن و ضد اسپاسم، دفع کننده انواع کرم‌ها و متسع کننده مجاری تنفسی، افزاینده رشد موها و ضد تشنج، ضد سرفه و تسکین دهنده درد بیضه و آلت کودکان می‌باشد. در ضمن برای شکم درد، مسمومیت و تهوع نیز مفید است. در استعمال خارجی پودر سیاه دانه به اضافه عسل به صورت ضماد مفید برای رفع ترک پوست، کک مک و جوش‌های پوستی می‌باشد.  

تذکر:

زیاده‌روی در مصرف سیاه دانه برای خانم‌های باردار ممنوع، برای کلیه‌ها مضر و در افراد گرم مزاج باعث ورم، درد و گرفتگی گلو می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.